Persoonlijke, confronterende verhalen die het belang van MONO rijden onderschrijven

Anne is op vrijdag 23 december 2016 op weg naar de McDonald’s in Enkhuizen. Bij een kruising op de Drechterlandseweg (N505) gebeurt het. Een automobilist, die achter haar rijdt, ziet niet dat het stoplicht op rood staat en raakt haar met 70 km/h. De oorzaak? Zijn smartphone.

Anne was destijds 21 jaar oud en taxichauffeur voor leerlingen in het speciaal onderwijs. Met vijf puberjongens was zij op weg naar Enkhuizen. Het plan was om bij de McDonald’s te vieren dat de kerstvakantie was begonnen. Bij een kruispunt voor een rood stoplicht gaat het mis, vertelt Anne: “Ik had mijn hoofd net een beetje naar rechts gedraaid, want ik praatte met de jongen naast mij toen de klap kwam. De autoradio vloog door de auto, een van de jongens op de achterbank had hem opeens op schoot.”

Niemand raakte gelukkig gewond bij het ongeluk. Toen Anne uit de auto stapte om de automobilist aan te spreken, kwam hij al aangelopen. Anne weet het nog precies: “Het eerste wat hij zei was: Sorry mevrouw! Ik was een berichtje aan het versturen.” Anne was ten tijde van het ongeluk 21 jaar oud. De automobilist 19, hij reed die dag voor het eerst in de auto van zijn vader.

Die vrijdag in 2016 staat nu in Annes geheugen gegrift als de dag waarop haar leven stuk ging. Elke dag ervaart zij nog klachten, alleen maar omdat iemand een berichtje tijdens het autorijden moest versturen.

Tony (49) is voormalig smartphonegebruiker

Tony reed op donderdag 8 september 2016 op de A35 en nam de afslag Hengelo-Zuid. Op weg naar zijn kantoor botste hij bij een stoplicht op de auto die voor hem reed. De oorzaak? Zijn smartphone.

Tony had een vloerenbedrijf en 2016 was voor hem een topjaar; opdrachten in overvloed. Toen hij op 8 september 2016 op de A35 reed en de afslag Hengelo-Zuid nam, ging het echter mis: ‘In de wachtrij voor het rode stoplicht onderaan de afslag kreeg ik een appje binnen met foto’s van een vloer. Die was ik aan het bekijken toen het licht op groen sprong. Ik trok automatisch op, mee in de rij, maar ik keek nog steeds naar die foto’s en zag niet dat de auto’s voor mij na 10 meter alweer afremden. Dus dat was boem. Gelukkig bleef het bij blikschade.’

De aanrijding verandert jammer genoeg weinig in Tony’s smartphonegebruik onderweg: “Als de eerste schrik eraf is, pak je toch je oude gedrag weer op. Wanneer je zoals ik vijf tot zes uur per dag in de auto zit, is het fijn als je ook dan kunt werken. Tijd is geld en ik was in die jaren een geldgedreven machine. Ik gebruikte mijn auto als kantoor.”

Ruim een halfjaar later, schept Tony in een woonwijk in Hengelo bijna een jongetje dat achter een bal aan de straat oprent. “Ik kwam net de hoek om en in die tijd was ik gewend in de bebouwde kom zo tegen de 53 kilometer per uur te rijden, dus ja, ik trok wel stevig op. En terwijl ik dat deed, hoorde ik ‘pling’ en keek ik op mijn telefoon. Ik heb die hele bal niet gezien. Toen ik weer op de weg keek, was dat jochie daar. Als ik geen ABS-rembekrachtiging had gehad in die auto, had ik hem op de motorkap gekregen. Nu ging het net goed, maar hij was wel zo dichtbij dat ik zijn onderlijf al niet meer kon zien, dus reken maar uit…”

Sinds dat moment heeft Tony zijn gedrag aangepast. Binnen de bebouwde kom zal hij echt nooit meer reageren op een appje of hele telefoongesprekken voeren. Het instellen van de navigatie doet hij nu ook voorafgaand en niet meer tijdens de rit. “Dat jochie is in mijn hoofd gaan zitten. Wat als ik hem had geraakt? Een van mijn eigen broers is op zijn zestiende omgekomen door roekeloos dronken rijgedrag van een ander. Zelf had ik een zwaar verkeersongeval op mijn twaalfde. Dat kwam na die bijna-aanrijding allemaal terug.”

Dr. Agnieszka Stelling is pyscholoog

Stelling werkt bij het Nationaal Wetenschappelijk Instituut voor Verkeersveiligheidsonderzoek (SWOV). Ze is specialist op het gebied van gedrag in het verkeer en met name de invloed van afleiding.

De meeste weggebruikers hebben de telefoon nog steeds niet zo ingesteld dat het geluid van inkomende gesprekken en berichtjes automatisch wordt uitgezet. En dat is niet omdat de ‘niet-storen-modus’ zo moeilijk te vinden zou zijn:

1. “Dit is de kracht van gewoontegedrag”, zegt Stelling. “De smartphone is een onlosmakelijk deel van ons leven geworden, we gebruiken hem de hele dag door en zo zijn we eraan gewend geraakt dat hij altijd aan staat. Bovendien kun je met de smartphone allerlei plezierige dingen doen en plezierige gebeurtenissen activeren het beloningscentrum in onze hersenen. Het is dus heel verleidelijk om er de hele tijd mee bezig te zijn.”
2. “Een tweede factor die een rol speelt is de angst dat we dingen mislopen als we niet bereikbaar zijn. Fomo, inderdaad, de fear of missing out. En dan ervaren veel mensen ook nog eens een grote sociale druk om altijd bereikbaar te zijn en meteen te reageren op berichtjes. Dat laatste geldt vooral voor jongeren, maar ik kan me ook voorstellen dat mensen druk ervaren om onderweg bereikbaar te zijn voor hun werk.”
3. Specifiek in het verkeer geldt dan nog eens het fenomeen van zelfoverschatting. “Uit onderzoek blijkt dat telefoongebruik in de auto toeneemt als mensen over zichzelf geloven dat zij veilig kunnen rijden terwijl ze hun telefoon gebruiken. Het idee is dan: ja, het is gevaarlijk, maar ík kan het wel.” Precies de redenering waarmee Tony zijn smartphonegebruik goed praatte.

Gewoontes zijn opgeslagen in je hersenen. Dit maakt het lastig om gewoontes af te leren. Het is wel mogelijk om bewust nieuw gedrag aan te leren dat krachtiger is dan een oude gewoonte. Dit kan bijvoorbeeld door de ‘niet-storen-modus’ op de iPhone in te stellen en apps zoals ‘Automodus’ of In-Traffic Reply’ op Android toestellen te installeren. Je hoeft dan immers niet meer bij elke rit bewust de keuze te maken dat je niet gestoord wilt worden, dat gebeurt automatisch zodra je gaat rijden.

MONO-longread

De verhalen van Anne en Tony zijn niet uniek. In Nederland gebeuren jaarlijks honderden ongelukken doordat mensen op hun telefoon kijken terwijl ze deelnemen aan het verkeer. Wij brengen daarom bij iedereen de volgende boodschap onder de aandacht: MONO rijden, dat is ongestoord onderweg zijn. Zonder afleiding van je mobiele telefoon. Op de fiets en ook in de auto. Wil je de volledige verhalen lezen? Ga dan naar de website van AD om de longread te bekijken.